W ostatnich latach w edukacji duży nacisk (obok diagnozy zaburzeń ) został położony również na zdolności i zainteresowania uczniów.
Dawno temu wśród społeczeństwa krążyło przeświadczenie , że dziecko
o ponadprzeciętnych zdolnościach w sposób naturalny rozwinie swój potencjał, bez potrzeby stosowania specjalnych strategii edukacyjnych. Jednak wraz z lepszym dostępem do informacji stało się jasne , że często
to właśnie szczególnie uzdolnieni uczniowie nie osiągają wyników , jakich się od nich oczekuje. Przyszłość w XXI wieku jest bardziej niepewna niż kiedykolwiek, więc aby móc w niej zaistnieć , uczniowie muszą być elastyczni i kreatywni. Powinni cechować się otwartością i śmiałością. Dlatego postanowiłam poświęcić kilka zdań na ten temat, aby rozróżnić któż to jest ten zdolny uczeń, uzdolniony a może utalentowany…? Wyjaśnijmy zatem terminologię podstawową . Termin uczeń zdolny – to taki, który posiada ogólne zdolności odnoszące się do inteligencji , w tym zdolności szkolne, akademickie. Z kolei uczeń uzdolniony – posiadający specyficzne, specjalne (ukierunkowane) zdolności umożliwiające wysokie osiągnięcia w konkretnej dziedzinie (np. poznawcze, językowe, literackie, matematyczne, techniczne, plastyczne, pedagogiczne, społeczne i inne). Natomiast uczeń utalentowany –to ten posiadający kompleksowe cechy indywidualne ujawniane najczęściej już we wczesnym dzieciństwie – posiadający bardzo wysoki poziom określonej zdolności specjalnej lub wiązki uzdolnień. Mamy wiele kategorii , typów uzdolnień. Jedna z nich dzieli je na takie typy jak:
a. Akademickie
b. Techniczne
c. Sportowe
d. Artystyczne
e. Społeczne
Warto pamiętać, że wśród naszych uczniów mamy typ dziecka zdolnego, który od samego początku w edukacji „ rzuca się w oczy”, czyli jest aktywny, zawsze pierwszy. Jest on łatwy do wyłonienia z grupy. Ale jest również taki, którego charakteryzuje nieśmiałość, nieaktywność. Możemy go nazwać ukrytym. W naszych podejściach do zdolności występują te, które wskazują na nieznaczny procent uczniów wybijających się jest to tzw. podejście elitarne. Drugie podejście tzw. egalitarne zakłada, że zdolności posiadają wszyscy uczniowie. Istnieją również kryteria rozpoznania ucznia zdolnego. Pierwsze zakłada, że przejawy uzdolnień zauważalne są już od narodzin dziecka – jest to kryterium rozwoju fizyczno-motorycznego. Z kolei kryterium umiejętności czytania i pisania zakłada, że dziecko nabywa wcześniej umiejętności niż rówieśnicy. Trzecie kryterium rozwoju emocjonalno-motywacyjnego osobowości zwraca uwagę na takie cechy dziecka jak: samodzielność, samokontrola, samowystarczalność, wyobraźnia, otwartość, stałość emocjonalna, intuicja, wrażliwość itp.
Czwarte kryterium tzw. rozwoju interpersonalnego zwraca uwagę na przejmowanie ról przywódczych przez ucznia, szukanie towarzystwa starszych, niedostosowanie związane z niedocenianiem lub przecenianiem zdolności dziecka. Cechy , które zwracają uwagę dorosłych tj. ciekawość poznawcza, umiejętność koncentracji uwagi, duże spektrum zainteresowań, wytrwałe dążenie do rozwiązywania problemów, zdolność korygowania błędów, wysoki iloraz inteligencji, dobra pamięć, wysoki poziom osiągnięć szkolnych należą do kryterium rozwoju intelektualnego i osiągnięć szkolnych.
Zwróćmy zatem uwagę na pozytywne cechy ucznia zdolnego takie jak ponadprzeciętny intelekt, prawidłowe kojarzenie zjawisk, ambicja, koncentracja, bogata wyobraźnia, niezależność, dociekliwość, szybkie zapamiętywanie. Ważne są dla nas również te cechy, które stanowią siłę przeciwważną do wyżej zaprezentowanych, a które często wywodzą nas w pole przy ocenie zdolności, czyli cechy negatywne. Są to między innymi trudności adaptacyjne, zarozumiałość, gadatliwość, rozchwianie emocjonalne, frustracja z powodu opinii „odmieńca”, kujona, lekceważenie innych itp.
Dlatego w tym momencie należy zadać sobie pytanie Czy trudno przeoczyć zdolnego ucznia/ dziecko?
Na pierwszy rzut oka wydaje się, że nie, bo jak nie zauważyć jego dociekliwości, prawidłowego kojarzenia, rozumowania, szerokich zainteresowań, bogatej wyobraźni, niezależnej postawy, obrony swojego zdania…
Uczeń zdolny posiada jednak sporo cech negatywnych, które mogą nas denerwować.
Bywa gadatliwy, skłonny do dygresji, zarozumiały, egocentryczny…
Pamiętajmy zatem, że istnieje wielu uczniów, w których powinniśmy , jak nie musimy odnaleźć talent. Bądźmy otwarci na dialog z nimi jako rodzice i nauczyciele . Szukajmy tych, którzy są na właściwej drodze do sukcesu, jak również tych, którym chwilowo brak motywacji i zaangażowania.
Życzę powodzenia w odnalezieniu przyszłych Geniuszy i odsyłam do lektury:
Uczeń zdolny wyzwaniem dla współczesnej edukacji. Red. J. Łaszczyk, M. Jabłonowska. Warszawa 2008.
Kosyra –Cieślak T.: Praca z uczniem zdolnym na lekcjach języka polskiego i zajęciach pozalekcyjnych. Warszawa 2013.
Zimmermsn B.J., Bonner S., Kovach R.: Zdolny uczeń. Metody planowania samodzielnej nauki. Gdańsk 2008.
J.Bates S.Munday :Dzieci zdolne, ambitne i utalentowane. Warszawa 2005.
Opracowanie Aneta Frączek
2,539 Liczba odwiedzin, 1 Dzisiaj