Mowa bezdźwięczna to zaburzenia w realizacji dźwięczności, które polegają na pomijaniu głosek dźwięcznych, a także na zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu obu szeregów.
To wada wymowy, która prowadzi do znacznego zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów, a nawet do zmiany znaczenia wyrazów, np: Tomek – domek; kosa -koza, itd.
W terapii mowy bezdźwięcznej głównie wykorzystuje się metody fonetyczne. Sukces terapii w dużym stopniu jest uwarunkowany kolejnością udźwięczniania głosek., a kolejność jest uzależniona jednocześnie od dwóch czynników:
więzadła głosowe łatwiej uruchomić przy małym ciśnieniu w jamie ustnej, gdy w nasadzie w toku artykulacji powietrze napotyka mniejszy opór (np. łatwiej jest udźwięcznić głoskę szczelinową niż zwartą);
im dalej od krtani znajduje się miejsce artykulacji głoski tym łatwiej ją udźwięcznić (np. łatwiej udźwięcznić głoskę wargową niż tylnojęzykową.
W związku z tym schemat wywoływania głosek dźwięcznych wygląda następująco: v, v’, z, ż, ź, dz, dż, dź , b, b’, d, g, g’
I etap – ćwiczenia wstępne (wprowadzające)
Ćwiczenia oddechowe:
wykonanie wdechu i zdmuchiwanie świeczki (powoli, szybko) na wydechu
wykonywanie wydechu wymawiając „s” z jednakową głośnością
wykonanie wydechu dmuchając na skrawek papieru
wykonanie wydechu wymawiając „s” raz ciszej, raz głośniej
wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę
zdmuchiwanie płomyka świecy przy stopniowo zwiększanej odległości
dmuchanie na kłębuszki waty lub piłeczkę
Przy mowie bezdźwięcznej głos jest monotonny i cichy, wargi zwykle wiotkie, a napięcie mięśni artykulacyjnych często jest obniżone. Dlatego we wstępnej fazie terapii mowy bezdźwięcznej stosuje się ćwiczenia zwiększające napięcie mięśniowe narządów artykulacyjnych (policzków, warg, języka), takie jak:
parskanie,
cmokanie wargami,
gra na harmonijce ustnej,
mruczenie melodii,
masaż warg i języka,
nadymanie policzków i wstrzymywanie powietrza zakończone silnym parsknięciem.
Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest m. in. sprawne działanie narządów mowy. Realizacja poszczególnych głosek wymaga różnego układu artykulacyjnego i różnej pracy mięśni. Toteż narządy mowy trzeba tak ćwiczyć, aby wypracować zręczne i celowe ruchy języka, warg, podniebienia. Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu oraz położenia poszczególnych narządów mowy.
Usprawnianie aparatu artykulacyjnego
Ćwiczenia żuchwy:
opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze
wykonywanie ruchów poziomych, raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi
ruchy do przodu i do tyłu
Ćwiczenia warg:
wysuwanie i spłaszczanie warg złączonych
zakładanie wargi dolnej na górną i górnej na dolną
cmokanie: wargi ściągnięte
parskanie
przesadna artykulacja głosek: a – i – o – e – u – y, a – i – u, a – e – u, itp.
nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami lub nosem
Ćwiczenia języka:
przesuwanie języka od kącika do kącika warg
oblizywanie dolnej i górnej wargi
oblizywanie ruchem okrężnym warg posmarowanych miodem lub dżemem
oblizywanie zewnętrznej i wewnętrznej strony zębów ruchem okrężnym
wypychanie językiem policzków
unoszenie czubka języka do zębów górnych i dolnych
kląskanie językiem: czubkiem i środkiem języka
Ćwiczenia podniebienia miękkiego
ziewanie i chrapanie na wdechu i wydechu
naśladowanie kaszlu z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej
wymawianie sylab: ak, ka, ku, uk, aka, oko, uku, eke, itd.
Częstą przyczyną mowy bezdźwięcznej są zaburzenia słuchu fonematycznego, dlatego drugą ważną grupą ćwiczeń są ćwiczenia słuchowe. Ich istotą i celem jest doprowadzenie do umiejętności słuchowego różnicowania głosek bezdźwięcznych i ich dźwięcznych odpowiedników. Ponadto należy doprowadzić do uzmysłowienia sobie przez dziecko różnic pomiędzy tymi głoskami na podstawie wrażenia czucia i wibracji u logopedy, albo u dziecka, jeżeli któraś z par opozycyjnych jest przez nie realizowana. Wrażenia te można uzyskać w wyniku przyłożenia dłoni do krtani lub położenia jej na szczycie głowy. Innym sposobem na zrozumienie przez dziecko tej różnicy jest porównanie siły strumienia powietrza na zewnętrznej powierzchni dłoni przy artykulacji głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych (przy pierwszych wyraźniej odczuwa się ślad powietrza).
Uświadamianie dziecku udziału więzadeł głosowych przebiega w następującej kolejności:
tłumaczenie zjawiska dźwięczności na samogłoskach wymawianych przez logopedę,
porównywania swojej wymowy samogłosek z wymową logopedy,
obserwacji (u siebie i u terapeuty) różnic występujących w trakcie wymawiania następujących
głosek parami: m – p; n – t; n – s; n – c,
uświadomienie różnice między głoskami dźwięcznymi i bezdźwięcznymi, rozpoczynając zawsze od
głosek łatwiejszych „f” – „w”.
Opracowała Jolanta Szczupider- logopeda
Propozycje ćwiczeń utrwalających do tematu : Mowa bezdźwięczna
opozycja S- Z
I. Stach i walizka
Stach walizkę sporą ma.
W niej ma: zegar, paski dwa,
zebrę, taką zabawkową,
stary puzon, miskę nową
kluski, pyzy i skakankę,
swoją bluzę i pisankę.
II. Zenek i zagadki
Zenek lubi zgadywanki
ma do tego spory spryt i dryg.
Gdy zagadki raz wysłucha ,
rozwiązuje ją wprost w mig.
opozycja sz- ż
Żyrafy w szafie
W Żninie, w szkole, w głębi szafy
pomieszkują trzy żyrafy.
Pierwsza – modna, żakiet wkłada.
Druga – mieszka przy szufladach.
W tych szufladach trzyma : żur,
żagiel, żeton, rzutnik, sznur.
A najwyższa z żyraf Żninia
szyję ponad szafą trzyma.
Podróż żuka i żółwia
Żuk do żółwia depeszuje:
„W podróż ruszam. Reflektujesz?
Ważne! – dalej brzmi depesza-
podróż ta to podróż piesza!”
I żółw również krokiem żwawym
rusza szybko do Warszawy.
Wiersze zaczerpnięte z pozycji: Krótkie, dłuższe, lecz praktyczne wyliczanki logopedyczne Monika Zielińska - Miętkiewicz
Propozycje ćwiczeń buzi i języka
21,269 Liczba odwiedzin, 1 Dzisiaj