Fetal Alkohol Syndrome – alkoholowy Zespół Płodowy jest jednym z zespołów chorobowych powstałych na skutek prenatalnej ekspozycji na alkohol.
Picie przez kobietę alkoholu w czasie ciąży odciska dramatyczne piętno na
rozwijającym się w jej łonie dziecku. Nałóg matki może skutkować u niego
licznymi wadami rozwojowymi jak i uszkodzeniem mózgu. Uszkodzenia płodu spowodowane prenatalną ekspozycją na alkohol dotyczy sfery fizycznej, psychicznej i umysłowej.
Dzieci z FAS wykazują niepokojące trudności komunikacyjne powstałe na skutek uszkodzenia OUN (ośrodkowego układu nerwowego) na poszczególnych etapach ich rozwoju. Zaburzenia występujące u tych osób są wielorakie a przebieg mimo uszkodzenia tych samych struktur mózgowych, często odmienny i nietypowy.
Skutki oddziaływania alkoholu na płód przed i po urodzeniu;
1.Deficyty wzrostu, niska masa urodzeniowa i mikrocefalia (zmniejszony obwód głowy dziecka )
2.Cechy dysmorficzne w obrębie twarzoczaszki (najbardziej widoczne
od 2 r. życia do 10 r. życia):
krótkie szpary powiekowe,
niewykształcona rynienka podnoskowa,
wąska górna warga,
krótki i zadarty nos,
spłaszczona część środkowa twarzy,
Uszkodzenie OUN wyraża się upośledzeniem funkcji poznawczych
intelektualnych i społecznych.
Jedyną przyczyną wystąpienia FAS u dziecka jest spożywanie przez kobietę w ciąży alkoholu, który stanowi najsilniejszy teratogen negatywnie wpływający na organizm dziecka. Może on spowodować śmierć, anomalie rozwojowe, opóźnienie wzrostu i zaburzenia funkcjonowania.
Etanol działa na rozwijające się w łonie matki dziecko w dwojaki sposób;
a)bezpośrednio – zaburza prawidłowy podział, wzrost oraz różnicowanie
komórek
b)pośrednio – zwężając naczynia krwionośne w łożysku i sznurze pępowinowym, co prowadzi do upośledzenia transportu substancji odżywczych i tlenu wpływając na opóźnienie rozwoju płodu.
Należy podkreślić, że najbardziej narażony na negatywny wpływ alkoholu jest
mózg płodu, który kształtuje się przez całą ciążę. Alkohol z łatwością przenika
przez łożysko i po około 40 minutach stężenie procentowe etanolu we krwi
dziecka jest podobne jak we krwi matki. Ponad połowa krwi płynie właśnie do mózgu płodu. Trafia tam zatem znaczna część wypitego przez matkę alkoholu, co zakłóca zachodzące w nim procesy. Po pierwsze prowadzi do obumierania komórek nerwowych i niewłaściwego różnicowania neuronów, przez co mózg dziecka z FAS jest zdeformowany i mniejszy niż
u zdrowej osoby. Drugim procesem, który upośledza działanie alkoholu, jest migracja komórek nerwowych. Alkohol sprawia, że trafiają one w niewłaściwe miejsca i nie mogą utworzyć prawidłowych struktur mózgowych. Po trzecie mózg rozwija się dzięki
tworzeniu przez neurony związków z innymi. Jednak teratogenne działanie
alkoholu powoduje powstanie nieprawidłowych połączeń międzykomórkowych.
Uszkodzenia w obrębie mózgu dotyczą przede wszystkim;
–płatów czołowych odpowiedzialnych za :
myślenie abstrakcyjne i przyczynowo- skutkowe,
koncentrację i planowanie ,
kontrolowanie emocji, zmian nastrojów,
motywację,
umiejętność uczenia się,
pamięć przestrzenną,
–móżdżku (część mózgowia odpowiedzialna za utrzymanie równowagi i postawy ciała oraz koordynację ruchową), w przypadku uszkodzenia mogą wystąpić:

• zaburzenia równowagi, potykanie się,
• kłopoty z koordynacją ruchową, brak precyzji ruchów,
• problemy z wykonywaniem ruchów naprzemiennych,
• zaburzenia płynności ruchów,
• mowa skandowana,
  ciała modzelowatego (wiązka włókien łącząca obie półkule i odpowiadająca za przekazywanie informacji między nimi), redukcja ciała modzelowatego powoduje;
• problemy z funkcjami wykonawczymi,
• trudności językowe,
• utrudnia przepływ informacji między półkulami,
• gorsze funkcjonowanie pamięci wizualnej i przestrzennej,
  jąder podkorowych ( znajdujących się pod korą mózgową), uszkodzenie tych struktur powoduje;
• problemy z pamięcią przestrzenną
• perseweratywność tzn. uporczywe powtarzanie tych samych błędów,
• trudności z koncentracją i przerzucaniem uwagi,
• kłopoty z koordynacją ruchową,
  hipokamp (element układu limbicznego, odpowiedzialny za zapamiętywanie informacji oraz emocji odgrywa bardzo ważną rolę w procesie uczenia się), w przypadku uszkodzenia go mogą wystąpić;
• problemy z pamięcią,
• niestabilność emocjonalna, zmiany nastroju,
• brak selekcji bodźców
  Około 60% (niektóre badania podają nawet 90%) dzieci z FAS wymaga terapii logopedycznej. Zaburzenia mowy u dzieci z FAS są powiązane z trudnościami w uczeniu się i trudnościami w relacjach społecznych. Zaburzenia w rozwoju mowy i dysfunkcje komunikacji wpływają negatywnie na poziom funkcjonowania społecznego dzieci z FAS. Upośledzone rozumienie subtelnych znaków dawanych przez otoczenie w odpowiedzi na ich zachowanie, problemynw rozumieniu gestów i wyrazu twarzy prowadzą do zaburzonej i utrudnionej komunikacji z innymi. Trudności w używaniu języka w skomplikowanym kontekście społecznym potęgują kłopoty ze rozumieniem metafor, problemy ze zrozumieniem kontekstu wypowiedzi czy ukrytych znaczeń pozawerbalnych. Dodatkowo jeszcze negatywny wpływ mają deficyty językowe dotyczące trudności w ocenie i aktywnym wykorzystaniu prozodycznych cech mowy. Deficyty te obejmują zarówno prozodię lingwistyczną (pauzy, akcent, intonacja zdania) jak i prozodię emocjonalną. Synteza i analiza fonologiczna u dzieci z FAS jest również zaburzona, występują częste trudności z szybkim przetwarzaniem informacji leksykalnych, osłabiona jest fluencja słowna, zaburzenia mowy w aspekcie słownikowym i gramatycznym.W grupie dzieci z FAS obserwuje się ośrodkowe zaburzenia słuchu, a więc niemożność wykorzystania pełnego słyszalnego sygnału akustycznego przy prawidłowym jego odbiorze. Zaburzenia słyszenia na poziomie fonologicznym są związane z nieprawidłowościami funkcji odkodowania cech akustycznych dźwięków mowy, które pozwalają na różnicowanie fonemów. Trudności te są powiązane z problemami w nabywaniu umiejętności czytania i pisania oraz występującymi wadami wymowy. Dzieci z FAS wykazują również zaburzenia uwagi słuchowej
  i słyszenia w hałasie, które objawiają się źle funkcjonującą krótkotrwałą pamięcią słuchową,trudnościami w rozumieniu mowy
  w niekorzystnych warunkach akustycznych, impulsywnością, zaburzeniami mowy czynnej dotyczącymi warstwy słownikowej
  i gramatycznej. Zaburzenia rozwoju mowy stale się nasilają przez zaburzenia pamięci. Słaba pamięć krótkotrwała zakłóca funkcjonowanie dziecka w życiu codziennym, utrudnia zapamiętywanie i rozumienie sensu wypowiedzi. Problemy z pamięcią długotrwałą wpływają negatywnie na proces uczenia się dziecka. Dotyczą głównie pojęć abstrakcyjnych i dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych, które znajdują odzwierciedlenie w jego wypowiedziach charakteryzujących się nierzadko błędnymi wnioskami dotyczącymi stosunków czasowo przestrzennych
  i nielogicznymi relacjami przyczynowo-skutkowymi. U dzieci z FAS relacje na dźwięki są opóźnione i słabo natężone. Często występują
  u nich zaburzenia kontroli słuchowej własnych wypowiedzi i mowy wewnętrznej czego, konsekwencjami są brak uwewnętrzniania mowy (dzieci te mówią same do siebie, nieświadome tego faktu) oraz trudności w odnalezieniu błędów we własnej wypowiedzi. Dzieci z FAS cechuje również większa łatwość rozpoznawania znaczenia niż samodzielne formułowanie wypowiedzeń, mają problem z formułowaniem samodzielnie tworzonych wypowiedzi w sytuacjach zadaniowych. Z uwagi na specyficzne trudności dzieci z FAS, wymagają wczesnej diagnozy i terapii. Prawidłowa terapia ma na celu zapobieganie zaburzeniom wtórnym, czyli takim, z którymi dziecko
  z FAS nie przychodzi na świat ale ujawniają się one w trakcie życia i można ich uniknąć poprzez właściwą interwencję. Wczesna diagnoza i właściwa interwencja poprawiają rokowania i funkcjonowanie dzieci narażonych na alkohol w okresie płodowym oraz przyczyniają się do zmniejszenia częstotliwości występowania zaburzeń wtórnych i lepszego funkcjonowania dziecka w dorosłości.

Zasady pomocne w kontakcie z dzieckiem z FAS.

1.Konkret – używamy konkretnych słów, unikamy słów wieloznacznych, aluzji, metafor, itp.
2.Stałość– staramy się minimalizować wprowadzane zmiany. Zasady te powinny dotyczyć również słownictwa; dobrze jest aby różne współpracujące z dzieckiem osoby używały tych samych słów i zwrotów oraz poleceń.
3.Powtarzanie– ze względu na problemy z pamięcią, jeśli informacja, którą
chcemy dziecku przekazać, ma pozostać na dłużej, musi być regularnie
powtarzana.
4.Rutyna– zmniejsz u dziecka poziom lęku (dziecko wie, czego się spodziewać),ułatwiając tym samym uczenie się.
5.Prostota– jeśli dzieci otrzymują zbyt wiele informacji, ulegają przeciążeniu i „wyłączają się”. Uczenie powinno odbywać się według zasady „krótko i zwięźle”
6.Szczegółowość– mówimy dokładnie co mamy na myśli, dając konkretne, jasne wskazówki.
7.Zasady– porządkują ich świat i dają większą szansę na sukces.
8.Nadzór– dzieci z FAS wymagają nadzoru, funkcjonują jak dzieci dużo młodsze niż wskazuje na to ich wiek metrykalny.

Postępowanie w terapii logopedycznej dziecka z FAS.
Rozwijanie sprawności językowych poprzez zastosowanie ćwiczeń
artykulacyjnych, leksykalnych, fleksyjnych, słowotwórczych i składniowych.
Wzbogacanie zasobu słownictwa czynnego i biernego.
Rozwijanie sprawności narracyjnej w zakresie tworzenia form dialogowych i monologowych (opisu i opowiadania).
Rozwijanie sprawności komunikacyjnych za pomocą ćwiczeń zmierzających do przyswojenia reguł społecznych, sytuacyjnych pragmatycznych.
Usprawnianie percepcji słuchowej i wzrokowej oraz koordynację poszczególnych sfer.
Stymulowanie rozwoju procesów psychomotorycznych, poznawczych i
emocjonalno-motywacyjnych.
Jeśli zaburzenia mowy są głębokie należy oddziaływać stymulująco na wszystkie sfery aktywności zarówno językowej, jak i niejęzykowej dziecka.

Bibliografia:

Grabias S.,2008 Postępowanie logopedyczne. Diagnoza, programowanie terapii, terapia, [w]Logopedia.
Standardy postępowania logopedycznego, red. S. Grabias, Lublin: Polskie Towarzystwo Logopedyczne, t.37, 13-27
Janczak-Szumiło T., 2009, Neuropsychologiczny profil dziecka z FASD. Studium przypadku, Warszawa:
Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Komorowska M., 2007 Potrzeby edukacyjne dzieci z FASD „Remedium”, 9, 24-25
Komorowska M., 2007, Diagnoza FAS w praktyce, „Remedium”, 12, 6-7
Pawłowska-Jaroń H., 2010, Dziecko z Płodowym Zespołem alkoholowym. Specyfika mowy i myślenia, [w] Zagadnienia mowy i myślenia „Nowa Logopedia”, t.1, red.M. Michalik i A. Siudak, Kraków, 127-134
Pawłowska-Jaroń H., 2011, Sfery zaburzonego rozwoju u dzieci z FASD [w] Biologiczne uwarunkowania rozwoju i zaburzeń mowy, „Nowa Logopedia” t. 2 , red. M. Michalik Kraków, Collegium Columbinum „Nowa Logopedia’’ , t. 2, 123-139
Stecko E., 1994, Zaburzenia mowy dzieci- wczesne rozpoznanie i postępowanie logopedyczne, Warszawa:Wydawnictwo UW
Osiem kroków :Jak postępować z dziećmi z zespołem alkoholowym FAS PROGRAM FAStryga, [ulotka]Stowarzyszenia Zastępczego Rodzicielstwa- Oddział Śląski]
https://www.google.com/search?client=safari&rls=en&q=brzuch+w+ciąży&ie=UTF-8&oe=UTF-8

 3,759 Liczba odwiedzin,  1 Dzisiaj