Sytuacja, w jakiej się znajdujemy jest dla nas wszystkich bez względu na wiek dużym obciążeniem psychicznym. To zrozumiałe, że każdy na swój sposób przeżywa lęk i niepokój, odreagowuje złość, oswaja się z bezradnością. Mamy prawo do odczuwania tych trudnych emocji na własnych zasadach. Co jednak dzieje się, gdy niewykształcona umiejętność radzenia sobie z uczuciami staje na drodze do porozumienia z członkami rodziny? W izolacji domowej sytuacja ta jest szczególnie trudna, ponieważ formy odreagowania napięć są ograniczone. Drobne nieporozumienia z czasem mogą eskalować w konflikt – choć tak naprawdę żadne z was nie miało przecież złych intencji.
Przedstawiona w artykule metoda komunikacji, nazywana Porozumieniem bez przemocy (Nonviolent Communication, NVC), uczy spojrzenia na konflikty z nowej perspektywy. Ważne jest w niej przekonanie, że za naszymi działaniami i emocjami jest ukryta jakaś potrzeba. Przyjrzenie się tym emocjom, potrzebom oraz odrobina empatii i chęci do wysłuchania drugiej strony sprawią, że kłótnie przestaną być potrzebne. Osoba, z którą rozmawiamy kierując się zasadami NVC poczuje, że jest ważna i zrozumiana, a jej uczucia są traktowane poważnie. To poczucie otwiera drogę do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami i nawiązania dialogu, a w dalszej perspektywie: budowanie zaufania w relacji.
NVC posługuje się dwiema metaforami opisującymi style komunikacji, którymi posługują się ludzie: językiem żyrafy i językiem szakala.
Język żyrafy
Symbolem porozumienia bez przemocy jest żyrafa – sympatyczne zwierzę, o długiej szyi i dużych oczach, które przyglądają się otoczeniu z szerokiej perspektywy. Żyrafa symbolizuje porozumiewanie się za pomocą słuchania i bycia wysłuchanym. Posługuje się komunikatami Ja – „kiedy zachowujesz się w ten sposób, czuję/myślę…”, nie zawierającymi ocen i etykiet w stylu „robisz tak, bo jesteś taki a taki”. Kiedy używany jej języka, wyrażamy się jasno i szczerze o swoich uczuciach i spostrzeżeniach, z nastawieniem na empatię i wzajemny szacunek.
Język szakala
Metaforycznym przeciwieństwem żyrafy w NVC jest szakal – drapieżnik, posługujący się szybką krytyką i agresją. Szakal symbolizuje komunikaty, które klasyfikują, pouczają i porównują – tak więc gdy używamy jego języka formułujemy sądy o tym: kto jest normalny, nienormalny, grzeczny, niegrzeczny, itp. Taki styl komunikacji uniemożliwia prawdziwe porozumienie, sprawia, że oddalamy się od siebie.
4 kroki Porozumienia bez przemocy
- Obserwacja – opis konkretnych działań, które spostrzegamy, bez interpretacji i ocen.
- Uczucie – wyrażamy swoje emocje w kontekście tego, co spostrzegliśmy.
- Potrzeba – wyrażamy to, czego potrzebujemy.
- Prośba – prosimy o konkretne czyny.
Przykłady
Spójrzmy na przykład wyrażony w języku szakala.
– Jesteś okropnym bałaganiarzem, nie wiem, jak możesz żyć w takim syfie! Nie mogę znieść widoku twoich brudnych ubrań rozrzuconych po domu. Jak ty mnie wkurzasz! Jeśli natychmiast tego nie posprzątasz, to….
Takim komunikatem można zwojować posłuszeństwo, a więc i osiągnąć swoje cele. Jednak przy okazji tracimy emocjonalny kontakt z bliską osobą, która w naturalny sposób może zacząć bronić się krzykiem (walką) lub zamknięciem w sobie (ucieczką). A naszym celem jest przecież budowanie relacji opartej na dialogu i empatii, na którą nie ma w tym przypadku miejsca. Tak brzmiałaby ta sama wypowiedź w języku żyrafy.
– Wiesz co, Olek, kiedy widzę brudne skarpetki pod stolikiem i te koszulki zawieszone na krzesłach (obserwacja), jestem zirytowany (uczucie). Bardzo chciałbym, żeby w naszym domu panował porządek (potrzeba). Czy zechciałbyś wrzucić te rzeczy do kosza na pranie? (prośba)
Prośba wyrażona w taki sposób jest jasnym określeniem celu, który osoba chce osiągnąć: utrzymaniem porządku w domu. Jednak sposób zakomunikowania tej potrzeby, w którym uwzględnia się uczucia i obserwacje zamiast ocen i gróźb, stwarza szansę na nawiązanie dialogu, budowanie poczucia bezpieczeństwa i akceptacji.
Kolejny przykład obrazuje reakcję żyrafy na zarzuty szakala.
– Jesteś okropnym bałaganiarzem, nie wiem, jak możesz żyć w takim syfie! Nie mogę znieść widoku twoich brudnych ubrań rozrzuconych po domu. Jak ty mnie wkurzasz! Jeśli natychmiast tego nie posprzątasz, to….
– Widzę, że jesteś bardzo zdenerwowany. Krzyczysz i używasz wobec mnie mocnych słów. (obserwacja) Kiedy tak do mnie mówisz, jest mi przykro (uczucie). Rozumiem, że dla ciebie utrzymanie porządku w domu jest ważniejsze niż dla mnie (potrzeba). Skoro jednak mieszkamy tu razem, warto ustalić, co możemy zrobić, żebyśmy oboje czuli się komfortowo. Porozmawiajmy o tym. (prośba)
Spokojna reakcja, oparta na empatii i analizie potrzeb kryjących się za agresywnymi komunikatami, sprzyja konstruktywnej rozmowie. Osoba, która posługuje się językiem żyrafy daje odczuć rozmówcy, że rozumie jego uczucia i potrzeby. Jest gotowa na współpracę, ponieważ zależy jej na tym, aby trwale rozwiązać problem i budować relację.
Stosowanie porozumienia bez przemocy wymaga ćwiczeń i uważności. Rozwinięcie świadomości swojego stylu komunikacyjnego jest pierwszym krokiem w nauce języka żyrafy.
Opracowała: Sylwia Rupik
Na podstawie:
„Porozumienie bez przemocy” M.B.Rosenberg
1,171 Liczba odwiedzin, 1 Dzisiaj