Prawidłowe kształtowanie mowy,
jest fundamentem wychowania człowieka” M. Sovak
Rozwój mowy dziecka uwarunkowany jest genetycznie i zależy od wrodzonych właściwości organizmu człowieka, ale możliwy jest jedynie w kontakcie ze środowiskiem społecznym, tj. z innymi ludźmi. Do rozwoju mowy potrzebujemy sprawnie działającego aparatu do wytwarzania dźwięków mowy, czyli narządu oddechowego, fonacyjnego (krtań, tchawica) i artykulacyjnego (jama gardłowa, ustna i nosowa).
Rodzice,
rodzina powinna zadbać o prawidłowy rozwój mowy swojego dziecka. Jeżeli wzorce
mowy w rodzinie, w której wychowuje się dziecko, są prawidłowe, to również mowa
dziecka rozwijać się będzie odpowiednio, wykluczając oczywiście wszelkie
zaburzenia rozwojowe. Z dzieckiem trzeba i należy: rozmawiać, słuchać, mówić,
czytać, opowiadać
i odpowiadać na pytania – to niewątpliwie działania konieczne, które zapewnią
dziecku udany start w społeczność dziecięcą, zagwarantują sukces szkolny a
także ukształtują osobowość otwartą i gotową do podejmowania i rozwiązywania
problemów.
Żywimy
nadzieję, że poniżej przedstawione etapy rozwoju mowy pomogą Państwu ocenić
poziom rozwoju mowy swoich pociech i ustalić, czy mowa przebiega zgodnie
z etapami przypadającymi na dany okres. Niech ten czas pobytu w domu przysłuży
się do baczniejszej obserwacji mowy dzieci. Szybka interwencja logopedyczna to
droga do eliminacji wad i zaburzeń mowy, a zarazem szansa na sukces
prawidłowego kształtowania się mowy, czyli fundamentu wychowania człowieka.
OKRES MELODII 0-1 ROK ŻYCIA
W 2 – 3 miesiącu życia dziecko głuży,
czyli wydaje specyficzne dźwięki o przypadkowym miejscu artykulacji. Około 6
miesiąca życia zaczyna gaworzyć, czyli powtarzać dźwięki
zasłyszane z otoczenia. W ten sposób nie tylko próbuje się komunikować,
ale rozwija
i doskonali cały aparat do wytwarzania dźwięków. Gaworzenie to powtarzanie sylab
otwartych, nie jest jeszcze świadomym nazywaniem.
OKRES WYRAZU 1-2 ROK ŻYCIA
Kojarzenie wielokrotnie powtarzanych dźwięków ze wskazywaniem odpowiedniej
osoby lub przedmiotu prowadzi do wypowiadania ze zrozumieniem pierwszych słów:
mama, tata, baba, lala. Umiejętność tę zdobywa dziecko około 1 roku życia. W
słowniku dziecka możemy już zaobserwować samogłoski [a, o, u, e, y, i] oraz
spółgłoski [m, p, b, t, d]. Dziecko rozumie
o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć.
W mowie dziecka doskonali się również artykulacja spółgłosek: [m, p, b, m., t,
d, n, k, ś, ć] czasem [ź, dź]. Pozostałe głoski zastępowane są łatwiejszymi, o
zbliżonym miejscu artykulacji. Charakterystyczną cechą wymowy dziecka w tym
okresie jest upraszczanie, tzn. wypowiadanie pierwszej lub
ostatniej sylaby danego słowa.
OKRES ZDANIA 2-3 ROK ŻYCIA
Jest to czas budowania zdań. Początkowo są to zdania proste, składające się z dwóch lub trzech wyrazów. Stopniowo rozrastają się, przechodząc w wypowiedzi dłuższe, cztero-, pięciowyrazowe. 3-latek powinien już wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe oraz następujące spółgłoski [p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, d, n, l, ł, j]. W tym wieku mogą pojawić się głoski [s, z, c, dz]. Chociaż dziecko dużo głosek umie już wypowiedzieć poprawnie w izolacji, w mowie potocznej zastępuje je jeszcze łatwiejszymi. Najczęściej [s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż] są zastępowane przez zmiękczone odpowiedniki [ś, ź, ć, dź]. Głoska [r] wymawiana jest jako [l] bądź [j].
OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ-WIEK PRZEDSZKOLNY
Dziecko 4-letnie powinno już wymawiać w
mowie potocznej [s, z, c, dz]. Niekiedy pojawiają się w artykulacji głoski
dziąsłowe [sz, ż, cz, dż]. Głoska [r] nadal zastępowana jest przez [l].
Następuje stały wzrost słownictwa a wypowiedzi stają się coraz dłuższe i
barwniejsze. Dziecko poznaje świat korzystając z języka, zadając pytania. Uczy
się opowiadać
o emocjach, nazywać relacje przestrzenne i czasowe. 5-latek zazwyczaj wypowiada
większość głosek języka polskiego łącznie z [sz, ż, cz, dż]. Potrafi już
opowiadać, co wydarzyło się w przeszłości i co wydarzy się w niedalekiej
przyszłości. Opisuje cechy osób
i przedmiotów oraz relacje przestrzenne zachodzące między nimi. Dziecko
6-letnie posługuje się wszystkimi głoskami języka polskiego, w tym [sz, ż, cz, dż] oraz głoską [r].
Wykorzystuje wszystkie części mowy i schematy składniowe. Zazwyczaj prawidłowo
stosuje formy gramatyczne.
Opracowanie: logopedzi PPPP w Będzinie
Aleksandra Szymczuk-Szuma
i Jolanta Szczupider
Bibliografia:
1. Styczek I. , Logopedia, Warszawa 1983, PWN
2. Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa 1994, WSiP
3. Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1966
4. Gałkowski T., Jastrzębowska G., Logopedia, Opole 1999
6. Wczesna interwencja i wspomaganie
rozwoju małego dziecka, pod red. Cytowskiej B.
i Winczury B., Kraków 2016
7. Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna, Kraków 2018
8. Diagnoza logopedyczna, pod red. Czaplewska E., Milewski S., Sopot 2015
9.. Artykuły logopedyczne dostępne w Internecie.
1,497 Liczba odwiedzin, 3 Dzisiaj