Rodzicu wykorzystaj je w celu stymulowania rozwoju mowy swojego dziecka!
Mowa jest złożonym procesem. W procesie rozwoju mowy bardzo ważny jest ogólny poziom funkcjonowania, nie da się rozdzielić procesu nabywania kompetencji językowych od rozwoju poszczególnych sfer funkcjonowania człowieka, np.: małej i dużej motoryki, koordynacji wzrokowo-ruchowej czy percepcji odpowiedzialnej za transport bodźców płynących ze środowiska, będących głównym źródłem informacji podlegających obróbce w mózgu. Istnieje ścisła zależność między rozwojem poznawczym a językowym dziecka, ponieważ podstawą rozwoju mowy jest jego działanie. Mowy uczymy się poprzez wypracowanie międzykomórkowych połączeń w mózgu pomiędzy wieloma obszarami funkcjonalnymi, miedzy innymi ruchowymi, słuchowymi i czuciowymi.
Każde dziecko jest unikalne, a jego rozwój przebiega w indywidualnym tempie. Nie zawsze jednak proces rozwoju mowy przebiega prawidłowo. Do zaburzeń rozwoju, najczęściej uważanych za współwystępujące z zaburzeniami mowy, należą:
– zaburzenia funkcji słuchowych,
– zaburzenia funkcji kinestetyczno-ruchowych,
-opóźnienia rozwoju umysłowego,
-zaburzenia emocjonalne.
Zatem jak stymulować rozwój mowy dziecka?
Oczywiście z uwzględnieniem wieku dziecka oraz norm rozwojowych przypadających na określony okres rozwoju mowy (o etapach rozwoju mowy dziecka pisałam w poprzednim artykule). Żeby zapewnić dziecku – w miarę możliwości- właściwy stan tych dyspozycji (jeżeli nie ujawniły się defekty ograniczające rozwój dziecka i wymagające intensywnej interwencji specjalistycznej) proponuję podjąć następujące ćwiczenia:
1. Ćwiczenia słuchowe:
– z wykorzystaniem bodźców niewerbalnych,
– z wykorzystaniem dźwięków mowy ( ćwiczenia słuchu fonematycznego, słuchu prozodycznego, słuchu fonetycznego).
2. Ćwiczenia rozumienia wypowiedzi.
3. Ćwiczenia pamięci słownej.
4. Ćwiczenia rozwijające słownictwo (bierne i czynne).
5. Ćwiczenia w budowaniu zdań i dłuższych wypowiedzi.
6. Ćwiczenia oddechowe.
7. Ćwiczenia artykulacyjne.
Pamiętajmy, że rozwój mowy idzie w parze z rozwojem ruchowym oraz doskonaleniem funkcji poznawczych, a więc nie można ograniczyć się tylko do metod i sposobów stymulowania mowy zarezerwowanych dla logopedii. Należy całościowo, holistycznie zadbać o rozwój dziecka.
Poniżej przedstawiam przykładowe ćwiczenia, sposoby, porady jak stymulować rozwój mowy na każdym etapie rozwoju mowy.
W okresie melodii:
- O-3 miesiące
– zadbaj o dobry klimat emocjonalny w rodzinie, unikaj sytuacji stresowych i konfliktowych;
– reaguj słowem na krzyk i płacz dziecka (to nie jest manipulowanie otoczenia, ale sygnał, który uczy dziecko, że są zaspokajane jego potrzeby),
– nad łóżeczkiem zawieś baloniki, grzechotki, dzwoneczki, pozytywki),
– mów do dziecka łagodnie i z uśmiechem o czynnościach, które wykonujesz,
– baw się z dzieckiem (grzechotki itp.),
– naśladuj dźwięki wykonywane przez dziecko,
– używaj imienia dziecka,
– mów tak, aby dziecko widziało twoją twarz,
– słuchajcie łagodnej i rytmicznej muzyki,
– unikajcie hałasów i telewizji.
B. 3-6 miesięcy
– stymuluj rozwój ruchowy dziecka,
– w zasięgu wzroku i rąk dziecka umieszczaj kolorowe zabawki,
– śpiewaj kołysanki, mów wierszyki,
– udostępniaj dziecku różne dźwięki,
– wspólnie szukajcie dźwięków np. telefon, budzik,
– naśladuj dźwięki gaworzenia wydawane przez dziecko,
– baw się w chowanie i szukanie zabawek – jest, nie ma,
– wymawiaj imię dziecka z różnych stron,
– oglądajcie obrazki, opowiadaj o nich.
C. 6-9 miesięcy
– baw się z dzieckiem dźwiękami, wskazuj i wykorzystuj różne przedmioty (miski, łyżki, pudełka),
– wydawaj odgłosy zwierzą przy oglądaniu obrazków,
-stwarzaj okazje do słuchania muzyki,
– śpiewaj dziecku piosenki i rymowanki,
-przy każdej okazji mów do dziecka głosem spokojnym, a przy tym uśmiechaj się,
– buduj proste zdania,
– stosuj różnorodną intonację głosu.
D. 9-12 miesięcy
– ucz dziecko dmuchania na różne przedmioty (wiatraczki, piórka, skrawki papieru),
– śpiewaj samogłoski : a,a,a, o,o,o, lub e,e,e,
– wyśpiewuj sylaby: pa,pa,pa, da,da,da lub la,la,la,
– z klocków budujcie wieżę (dziecko ją burzy)
– baw się z dzieckiem w chowanego zakrywając twarz np. chustką mówiąc „ a ku-ku”,
– urządzajcie zabawy w kąpieli,
– przeglądajcie się razem w lustrze,
– bawcie się w podawanie zabawek i przedmiotów,
– zawsze mów do dziecka wolno, wyraźnie i dokładnie.
W okresie wyrazu:
- 12-18 miesięcy
– zachęcaj dziecko do naśladowania czynności, które ty wykonujesz (odkurzanie, mycie podłogi, zamiatanie),
– komentuj to co robisz, wymieniaj części ciała, elementy odzieży np.: przy myciu, ubieraniu,
– chowaj w pokoju różne zabawki, a potem razem ich szukajcie,
– czytaj krótkie teksty z książeczek najlepiej rymowane,
– tańcz razem z dzieckiem w rytm muzyki,
– na zabawkach (misiu, lalce) pokazuj części ciała i nazywaj je,
– wprowadzaj zabawy ruchowe ze śpiewem np.: Stary niedźwiedź, itp.,
– naśladujcie dźwięki urządzeń w domu, pojazdów itp.,
– mów do dziecka wyraźnie i poprawnie – pamiętaj twoja wymowa jest dla dziecka wzorem,
– nie oglądajcie telewizji.
- 18-24 miesięcy
– wydawaj dziecku polecenia np.: daj misia itp.
– w dalszym ciągu ucz dziecka części ciała,
– używaj słów: lewa ręka, prawe ucho,
– zwracaj uwagę, gdy rozmawiasz z dzieckiem by widziało twoją twarz,
– baw się z dzieckiem w wydmuchiwanie baniek mydlanych, budowle z klocków,
– zawsze podczas wspólnych zabaw rozmawiaj z dzieckiem i słuchaj go,
– zachęcaj do gry na organkach, nadmuchiwania baloników,
– z pomocą pacynki odgrywaj różne role,
– dbaj o rozwój ruchowy twojego dziecka.
W okresie zdania:
- 2 lata
– ucz dziecko kolorów np.: zielona trawa, żółte słońce itp.,
– opowiadaj krótkie baji,
– czytaj bajki,
– oglądajcie wspólnie obrazki – opowiadaj o nich dziecku,
– pozwól dziecku, aby w czasie zabaw mogło się brudzić, np.: woda i piasek, ciasto i foremki,
– naśladujcie głosy wydawane przez zwierzęta,
– wyśpiewujcie samogłoski a,a,a,u,u,u,
- 3 lata
– w dalszym ciągu ucz dziecko kolorów wykorzystuj do tego owoce i warzyw,
– czytaj i opowiadaj bajki,
– wprowadzaj zabawy tematyczne np.: w sklep, itp.,
– nie naśladuj mowy pieszczotliwej, którą posługuje się dziecko w wieku 3 lat,
– unikaj ciągłego poprawiania i wytykania błędów wymowy dziecka, w tym okresie są one normalne,
– jeśli zdecydujesz, że dziecko ogląda telewizję , to tylko wybrane programy.
W okresie swoistej mowy dziecięcej (4-7 lat)
- 4 lata
– cierpliwie odpowiadaj na pytania dziecka,
– jeżeli dziecko mówi : salik, zaba, ty mówisz :szafa, żaba – dostarczasz dziecku wzorów prawidłowej wymowy,
– dbaj o rozwój ruchowy dziecka – nauka jazdy na rowerze,
- 5 lat
– kontroluj czas oglądania telewizji przez dziecko,
– opowiadaj dziecku o różnych przedmiotach – jak powstają,
– nie żałuj czasu na zabawę z dzieckiem,
– odpowiadaj na pytania,
– z uwagą słuchaj co dziecko do ciebie mówi,
– czytaj dziecku,
– rozmawiaj z dzieckiem o swoich i jego przeżyciach, i uczuciach,
– rozszerzaj słownictwo dziecka np.: proś, aby nazywało zwierzęta, rośliny, rzeczy do ubrania, jedzenie itp.,
- 6 lat
– znajdź czas na czytanie dziecku książeczek, aby wzbogacać jego słownictwo,
– zawsze uważnie słuchaj, gdy dziecko mówi do ciebie,
– zachęcaj dziecko, aby pytało o znaczenie słów, których nie rozumie,
– w dalszym ciągu dbaj o rozwój ruchowy dziecka,
- 7 lat
– w dalszym ciągu czytaj książki stosownie do zainteresowań,
– rozwijaj różnorodne zainteresowania dziecka,
– wzbogacaj słownik dziecka,
– zachęcaj do samodzielnego czytania książek.
Podczas prowadzenia ćwiczeń wspomagających rozwój mowy należy pamiętać o tym, że:
– zajęcia usprawniające umiejętność porozumiewania się powinny być dla dziecka przyjemnością, zabawą;
– cel zabawy powinien być uświadomiony i w miarę możliwości konsekwentnie realizowany;
– podczas realizacji działań należy być elastycznym;
– zadania powinny być dobierane według zasady stopniowania trudności;
– czas ich trwania powinien być dostosowany do wydolności i wieku dziecka;
– ćwiczenia wymagają systematyczności i wytrwałości;
– oprócz różnych pomocy: zabawek, obrazków, loteryjek,
klocków, gier planszowych na przykład firmy GRANNA, CZU-CZU, TREFL itp., czy
programów komputerowych itp., powinno być zamocowane lub postawione lustro, w
którym dziecko będzie mogło obserwować swoją twarz
i osoby prowadzącej ćwiczenia.
Życzę
udanej zabawy, kreatywnych pomysłów oraz radości i przyjemności
z chwil spędzonych z dzieckiem.
Aleksandra Szymczuk-Szuma
logopeda
Bibliografia, a zarazem polecane propozycje:
D. Emiluta-Rozya, Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 2006.
A. Lӧwe, Rozwijanie słuchu w zabawie, Warszawa 1983.
I. Jackowska, I. Rutkowska- Błachowiak, Dudni stuka czy puka?, Poznań 2013.
I. Rutkowska –Błachowiak, Gimnastyka buzi na wesoło, Poznań 2008.
M. Barańska, Pokaż oko pokaż nos. 102 wierszyki z gestami kształcące orientację w schemacie ciała, Gdańsk 2012.
M. Barańska, Wchodzi, wchodzi Stach na dach. 103 wierszyki i zabawy kształcące motorykę, koordynację ruchową i ruchowo-słuchową, Gdańsk 2012.
M. Barańska, Klaśnij, tupnij, raz i dwa! Zabawy ze śpiewem, Gdańsk 2013.
I. Michalak-Widera, Zaczynam mówić, Katowice 2007.
I. Michalak-Widera, Już mówię, Katowice 2010.
I. Michalak-Widera, K. Węsierska, Potrafię mówić, kreślić i wycinać. Zwierzęta wokół nas, część I, Katowice 2010.
I. Michalak-Widera, K. Węsierska, Potrafię mówić, kreślić i wycinać. Dźwięki wokół nas, część II, Katowice 2011.
I. Michalak-Widera, Śmieszne minki dla chłopczyka i dziewczynki, Katowice 1998.
I. Michalak-Widera, Odgłosy zwierząt. Książeczka rozwijająca mowę malucha. Część I, Katowice 2008.
I. Michalak-Widera, Odgłosy z otoczenia. Książeczka rozwijająca mowę malucha. Część II, Katowice 2008.
Wesołe zadania dla przedszkolaka. Gry i zabawy dla chłopca i dziewczynki, Ożarów Mazowiecki 2014.
M. Przewoźniak, Księga zagadek, Warszawa 2013.
W. Żaba-Żabińska, Ćwiczenia grafomotoryczne, Kielce 2008.
E. Szwajkowska, W. Szwajkowski, Logopedyczne opozycje głoskowe, Gdańsk 2012.
E. Stadtmϋller, ABC kultury żywego słowa, Kraków 2008.
E. Stadtmϋller, Baw się z nami literkami, Kraków 2013.
Polskie wyliczanki i rymowanki, Warszawa 2013.
Mandala – sposób na odprężenie i wyciszenie dla dzieci w wieku przedszkolnym, Kielce 2005.
Z. Orłowska –Popek, W domu i na podwórku. Czytanie ze zrozumieniem dla dzieci
z zaburzeniami komunikacji językowej, Kraków 2011.
M. Bryła, A. Muszyńska, Wędrówka Języczka –Podróżniczka w świat mowy. Scenariusze grupowych zajęć logopedycznych dla dzieci dwu i trzyletnich, Gdańsk 2013.
K. Szłapa , Cmokaj, dmuchaj, parskaj, chuchaj. Ćwiczenia oddechowe i artykulacyjne dla najmłodszych, Gdańsk 2005.
E. Śnieżkowska-Bielak, Mówię wyraźnie, Kraków, 2011.
J. Cieszyńska, Kocham czytać, Kraków 2008.
A. Tońska-Mrowiec, Językowe przygody i inne bajeczki logopedyczne, Gdańsk 2008.
P. KIeżel, M. Kierył, Kurki, pieski i kaczuszki. Rytmizujące zabawy dla małych dzieci, Gdańsk 2011.
A. Karczmarska-Strzebońska, Elementarz. Czytamy bajki metodą sylabową, Kraków.
Śpiewnik dla dzieci. Moje pierwsze piosenki.
A. Belowska, H. Walaszczyk, Plakat- Etapy Rozwoju Mowy Dziecka.
I. Michalak-Widera, K. Węsierska, Plakat- Kamienie milowe rozwoju mowy dziecka od 0 do 6 roku życia.
M. Bryła, A. Muszyńska, Przygody Języczka-Podróżniczka. Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci od 1. Roku życia, Kraków 2007.
B. Prasowska-Zaidler, Bajkowa podróż w krainę muzyki, Gdańsk 2012.
T. Klaman, piosenki-perełki, Gdańsk 2013.
W. Szumanówska, Zabawy z najmłodszymi dziećmi, Warszawa 2009.
M. Machoś, Od zabawy do mówienia. Poradnik dla rodziców i logopedów, Kraków 2012.
A. Erkert, Nowe gry i zabawy pobudzające wszystkie zmysły, Kielce 2013.
M. Hinz, Uwaga! Koncentruję się! Ćwiczenia na koncentrację i spostrzegawczość dla najmłodszych, Gdańsk 2012.
A. Maćkowiak, Co słychać? Wierszyki opisujące dźwięki wydawane przez ludzi, zwierzęta i przedmioty, Gdańsk 2013.
M. Malkiewicz, Jarmark logopedyczny. Wybór zabaw wspomagających mowę przedszkolaków, Gdańsk 2009.
K. Forecka- Waśko, W rytmie kroków i podskoków. Piosenki i zabawy muzyczne dla dzieci, Gdańsk 2011.
D. Kamińska, Wspomaganie płynności mowy dziecka- profilaktyka, diagnoza i terapia jąkania wczesnodziecięcego, Kraków 2010.
A. Bala, Pięciolatek kocha przedszkole, Część I, Kraków 2009.
A. Bala, Pięciolatek kocha przedszkole, Część II, Kraków 2009.
G. Demel, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa 1978.
M. Walczowska-Dutka, Program nauki komunikacji dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, Kraków 2005.
Rymowane zabawianki masażyki i kołysanki, Toruń 2010.
Rymowana gimnastyka dla smyka, Toruń 2010.
E. Minczakiewicz Rysowane wierszyki i zagadki, Kraków 2005
A. Maćkowiak Bawię się, uczę i śpiewam. Piosenki dla przedszkolaków i uczniów klas najmłodszych, Gdańsk 2013.
M. Barańska, Kramik. Ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne, Gdańsk 2013.
T. Bogdańska, G. Olszewska, Maraton sylabowy. Ćwiczenia rozwijające pamięć słuchową i wzrokową u dzieci, Gdańsk 2010.
E. Pyczek, Wierszowane rysowanki. Zbiór 52 wierszyków z ćwiczeniami dla najmłodszych, Gdańsk 2008.
48,750 Liczba odwiedzin, 7 Dzisiaj