(Opracowanie przygotowane na podstawie A. Jean Ayres „Dziecko a integracja sensoryczna” wyd. Harmonia, 2015 r.)
Zaburzenia przetwarzania sensorycznego definiuje się jako neurofizjiologicznie warunkowane zaburzenie, w którym sensoryczne dane wejściowe zarówno z otoczenia jak i z ciała są słabo wykrywane, modulowane i/lub niewłaściwie interpretowane co skutkuje nietypowymi reakcjami.
Klasyfikacja obejmuje trzy główne typy zaburzeń przetwarzania sensorycznego i kilka podtypów co obrazuje poniższy schemat:
Zaburzenia modulacji sensorycznej – charakteryzuje się nieprawidłowym reagowaniem na bodźce sensoryczne i przejawia się zachowaniem relatywnie niedostosowanym do stopnia, intensywności i natury bodźca sensorycznego. Dziecko ma takie zaburzenia jeśli jego system nerwowy ma ograniczone zdolności do regulacji i organizacji stopnia intensywności i jakości reakcji na sensoryczne bodźce w stopniowalny zorganizowany sposób. Skutkuje to problemami w rozwoju emocjonalnym i koncentracji uwagi dostosowanym do wieku dziecka.Główne symptomy zaburzeń modulacji sensorycznej to: nad- lub podreaktywność na wysokie lub niskie tony, nad- lub podreaktywność na jasne światło, nowe niespodziewane, zaskakujące obrazy, obronność dotykowa, podreaktywność na dotyk lub ból, niepewność grawitacyjna, która jest nadreaktywnością /u dzieci z prawidłowymi reakcjami posturalnymi / na zmieniające się wrażenia podczas energicznych horyzontalnych lub wertykalnych ruchów, nad- lub podreaktywność na zapachy, nad- lub podreaktywność na temperaturę, jakościowe deficyty w zdolnościach do modulacji aktywności motorycznej.
Nadwrażliwość sensoryczna – to zachowanie charakteryzujące się szybkością reakcji, siłą reakcji oraz dłuższym czasem trwania, niż przeciętna reakcja na bodźce sensoryczne. Nadwrażliwość sensoryczna zaburza rozwój prawidłowych funkcjonalnych reakcji. Nadwrażliwość sensoryczna często współwystępuje z innymi zaburzeniami modulacji sensorycznej. Może współwystępować z poszukiwaniem wrażeń sensorycznych /np. przedsionkowych, słuchowych/, z nadwrażliwością przedsionkową i proprioceptywną itp. Trudności w reagowaniu pojawiają się szczególnie w nowych sytuacjach i podczas przechodzenia od jednej do drugiej aktywności. Reakcje emocjonalne związane z tym zaburzeniem przejawiają się drażliwością, chwiejnością nastroju, problemami w komunikacji społecznej.
Podreaktywość sensoryczna – zachowanie związane z tym typem zaburzeń modulacji sensorycznej charakteryzuje się ignorowaniem, lub brakiem reakcji na docierające ze środowiska bodźce sensoryczne, osoby z tym zaburzeniem jakby nie rejestrują docierających do nich bodźców. To skutkuje zachowaniami pasywnymi, apatią i ograniczeniami w nawiązywaniu kontaktów społecznych i eksploracji otoczenia. Zachowanie tych osób charakteryzuje się niechęcią do angażowania się, unikaniem i wycofaniem się z wielu możliwości działania. Podreaktywność sensoryczna najczęściej dotyczy systemu dotykowego i prorpioceptywnego ale może oczywiście dotyczyć każdego innego zmysłu.
Poszukiwanie wrażeń sensorycznych charakteryzuje się niezwykłą tęsknotą i poszukiwaniem określonych wrażeń o dużej intensywności, najczęściej dotyczy ruchu i propriocepcji. Osoby z tym typem zaburzeń intensywnie angażują się w działania, które mogą im dostarczyć silnych wrażeń związanych z danym rodzajem bodźców. Dzieci poszukujące silnych wrażeń często bawią się w taki sposób, który dla innych może wydawać się niebezpieczny, nieprzyjemny, zbyt impulsywny czy agresywny. Zwykle są zbyt ruchliwe, więcej skaczą, zderzają się, przepychają czasem wąchają czy nawet liżą rzeczy lub osoby. Jeśli potrzeby sensoryczne tych dzieci nie mogą być zaspokojone pojawia się u nich często zachowanie impulsywne i agresywne. Wszystko to najczęściej prowadzi do zaburzeń komunikacji społecznej.
Zaburzenia ruchowe o bazie sensorycznej wiąże się ze słabymi mechanizmami posturalnymi lub ograniczeniami w zakresie ruchów wolicjonalnych jako wynik zaburzeń integracji sensorycznej. Główne symptomy zaburzeń ruchowych o bazie sensorycznej: zaburzenia oralno-motoryczne pojawiające się pod wpływem niskiego napięcia mięśni, słabego planowania motorycznego lub nadreaktywności dotykowej w sferze oralnej, nieprawidłowe napięcie i stabilizacja mięśni, zaburzenia w planowaniu dużej i małej motoryki, jakościowe deficyty w artykulacji, nieprawidłowe komponenty ruchu takie jak równowaga między zginaczami i prostownikami, rotacja, reakcje równoważne, stabilizacja.
Zaburzenia różnicowania sensorycznego – charakteryzują się trudnościami w interpretacji właściwości i jakości sensorycznych bodźców. Główne symptomy zaburzeń różnicowania sensorycznego: jakościowe deficyty w przetwarzaniu informacji wzrokowo-przestrzennych, jakościowe deficyty w pewnych aspektach przetwarzania bodźców słuchowych, jakościowe deficyty w pewnych aspektach różnicowania dotykowego. Osoby z tym typem zaburzeń procesów integracji sensorycznej nie potrafią właściwie dostrzegać podobieństw i różnic między bodźcami sensorycznymi. Potrafią rejestrować bodźce, potrafią dostosować siłę reakcji do bodźca ale nie potrafią wskazać, gdzie jest bodziec lub jaki jest to bodziec, jakie są jego właściwości, wskazać na różnice między bodźcami tej samej modalności.
Bibliografia:
A. Jean Ayres „Dziecko a integracja sensoryczna” wyd. Harmonia, 2015 r.
10,720 Liczba odwiedzin, 5 Dzisiaj