Opracowała: Aleksandra Szymczuk-Szuma
„Dziecko jest chodzącym cudem, jedynym, wyjątkowym i niezastąpionym”
Phil Bosmans
Wczesna interwencja to szereg wielospecjalistycznych oddziaływań diagnostycznych, leczniczo-rehabilitacyjnych i terapeutycznych, podjętych w stosunku do dziecka i jego rodziny. Ma na celu jak najszybsze wykrycie trudności rozwojowych i minimalizowanie ich tak, aby dziecko uzyskało możliwie najlepszy dla niego rozwój w sferze ruchowej, intelektualnej, emocjonalnej i społecznej.
We wczesnym okresie życia powiązanie ze sobą sfer rozwoju ruchowego i psychicznego jest bardzo ścisłe (rozwój w tym okresie nosi nazwę „rozwoju psychoruchowego”). Szczegółowa ocena stanu dziecka we wszystkich sferach wykracza poza kompetencje jednego specjalisty. Dlatego też działania realizowane są w placówce przez interdyscyplinarny zespół medyczny w składzie: lekarz, fizjoterapeuta, psycholog, logopeda, pedagog specjalny, terapeuta.
Podjęcie wczesnego wspomagania winna poprzedzać właściwie przeprowadzona diagnoza, która pozwala na dobranie oddziaływań leczniczo-terapeutycznych do potrzeb dziecka. Sformułowanie pełnego rozpoznania nie zawsze jest możliwe, w przypadkach niektórych bowiem schorzeń czy zespołów zaburzeń specyficzne dla nich objawy ujawniają się po upływie miesięcy czy wręcz lat (w 3.–4. roku życia). Istotne jest więc postawienie diagnozy funkcjonalnej. Polega ona na określeniu poziomu funkcjonowania dziecka w poszczególnych sferach rozwojowych.
Wczesnym wspomaganiem rozwoju obejmowane są dzieci niepełnosprawne oraz ich rodziny od chwili stwierdzenia u dziecka niepełnosprawności do rozpoczęcia nauki w szkole. Podstawą do objęcia dziecka jest opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju wydana przez zespół orzekających działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju mogą być organizowane w publicznych i niepublicznych: przedszkolach i szkołach podstawowych, w tym specjalnych, innych formach wychowania przedszkolnego, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodkach wychowawczych, ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych oraz poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, w których powołano zespół wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. W skład zespołu wczesnego wspomagania rozwoju wchodzą: pedagog, psycholog, logopeda oraz, w zależności od potrzeb inni specjaliści. Zajęcia w ramach wczesnego wspomagania organizuje się w wymiarze od 4 do 8 godzin w miesiącu. W przypadkach uzasadnionych potrzebami dziecka i jego rodziny miesięczny wymiar godzin zajęć w ramach wczesnego wspomagania może być wyższy niż 8 godzin. Zwiększenie liczby godzin wymaga zgody organu prowadzącego jednostkę systemu oświaty, w której dziecko realizuje zajęcia.
Wczesne podjęcie terapii i stymulacji zaburzonych u dziecka funkcji pozwala na zahamowanie rozwoju wielu zaburzeń oraz nie dopuszcza do pogłębienia trudności rozwojowych.
Do istotnych cech wczesnej interwencji i wspomagania rozwoju zaliczyć należy:
- jak najwcześniejsze rozpoczęcie oddziaływań,
- ich ciągłość – udzielanie potrzebnej pomocy dziecku i rodzinie przez ten sam zespół specjalistów do 7. roku życia lub do momentu rozpoczęcia obowiązku szkolnego,
- skoordynowanie i kompleksowość,
- wielodyscyplinarność – udzielanie pomocy dziecku i jego rodzinie przez zespół specjalistów, w skład którego wchodzą (w zależności od potrzeb) lekarze różnych specjalności, logopeda, fizjoterapeuta, terapeuta zajęciowy i inni terapeuci, psycholog, pedagog, pracownik socjalny.
W Polsce funkcjonują
dwie koncepcje wykonywania działań w ramach szeroko rozumianej wczesnej
interwencji:
– pierwszy realizowany jest w placówkach
wczesnego wspomagania rozwoju podlegającym Ministerstwu Edukacji Narodowej,
– drugi organizowany w ramach zadań Ministerstwa Zdrowia–zajęcia wczesnej interwencji.
Wprowadzenie do systemu oświaty
zajęć z zakresu wczesnego wspomagania dziecka niepełnosprawnego w 2005 r. (Dz.
U. z 2005 r. Nr 68, poz. 587) otworzyło dodatkową możliwość wparcia rodziców
tychże dzieci w procesie rehabilitacji. W odróżnieniu od innych zajęć
terapeutyczno-edukacyjnych realizowanych w systemie edukacji, dyrektywy prawne
mocno uwypuklają zadania ośrodków dotyczące współpracy z rodzicami. Powinno
przejawiać się ono nie tylko we wzajemnej wymianie informacji, ale również
wspólnym ustalaniu celów oraz przeprowadzaniu zajęć w triadzie:
dziecko-rodzic-terapeuta. Innym aspektem wsparcia jest tworzenie sytuacji, w
których sami rodzice zostają wzmocnieni w wypełnianiu swoich kompetencji
rodzicielskich.
Najlepiej, by do placówki trafiały już noworodki lub najmłodsze niemowlęta, które są;
- zagrożone nieprawidłowym rozwojem, z grupy wysokiego ryzyka ciążowo-porodowego, np. wcześniaki, dzieci niedotlenione okołoporodowo, matek, które miały problemy w trakcie ciąży (np. cukrzyca ciężarnych, choroby tarczycy)
- opóźnione w rozwoju psychoruchowym i/lub upośledzone umysłowo, m.in. z niepełnosprawnością ruchową, autyzmem, epilepsją, chorobami uwarunkowanymi genetycznie, porażeniem mózgowym.
Podsumowując, w dużym skrócie, wczesna interwencja to: oddziaływanie medyczne i rehabilitacyjne, a wczesne wspomaganie to: oddziaływanie psychologiczne i pedagogiczne.
Wczesną interwencję realizuje w warunkach polskich system zdrowia w postaci NFZ i odpowiedniej poradni rehabilitacyjnej.
Wczesne wspomaganie realizuje w warunkach polskich oświata na bazie regulacji rozporządzeń do ustawy o systemie oświaty przez publiczne lub niepubliczne poradnie lub przedszkola i szkoły.
Rodzice dzieci, u których występują zaburzenia rozwoju mogą korzystać również z programu „Za życiem”.
Program kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” obejmuje swoimi działaniami rzeczywistą i pełną pomoc w celu integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych oraz wsparcie ich rodzin. Program zapewnia podniesienie jakości i dostępności świadczeń opieki zdrowotnej, zwiększenie efektywności i dostępności do rehabilitacji dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, powstałych w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu. Osoby do których skierowano wsparcie: niemowlęta oraz dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu do 3. roku życia. Podmioty realizujące: poradnie neonatologiczne, inne poradnie dla dzieci, poradnie/ośrodki rehabilitacji dla dzieci.
Celem działania jest: zapewnienie dziecku niepełnosprawnemu dostępu do aktywnej pomocy ze strony państwa (służby zdrowia, pomocy społecznej, oświaty), a jego rodzicom fachowej informacji dotyczącej ich dziecka oraz jego problemów rozwojowych. Skoordynowanie działań służących wykorzystaniu dostępnych usług. Promowanie Programu, zapewnienie interdyscyplinarnego wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, umożliwiającego objęcie specjalistyczną opieką dziecka oraz jego rodziny. Osoby do których skierowano wsparcie: dzieci od 0 roku życia do czasu podjęcia nauki szkolnej, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci do 3 roku życia, u których występują wybrane schorzenia wg ICD–10.
Pierwsze dwanaście miesięcy to najistotniejszy okres w życiu człowieka. Czas ten wpływa na dalsze etapy rozwoju jednostki ludzkiej. Rozwój dziecka to proces ciągły – codziennie twoje dziecko nabywa nowe umiejętności rozwojowe, które są wynikiem nauki i ćwiczeń, ale też odzwierciedleniem dojrzewania układu nerwowego. Choć rozwój dziecka w poszczególnych latach życia nie jest już tak dynamiczny i spektakularny jak za czasów niemowlęcych, w tym czasie na pewno mają miejsce spektakularne i przełomowe momenty. W ciągu pierwszych 2 lat życia w mózgu dziecka w każdej sekundzie tworzą się dwa miliony nowych połączeń. Szczególnie intensywny rozwój mózgu zachodzący w czasie pierwszych 3 lat życia wpływa na całe przyszłe życia dziecka. Dlatego w szczególny sposób powinniśmy dbać o zintensyfikowanie psychofizycznych aktywności dziecka w różnych zakresach, by jego mózg mógł pracować wydajnie. W związku z tym dziecko, „osadzone” w przestrzeni stymulującej i pozwalającej na zdobywanie nowych doświadczeń, ma dużo większe szanse na wytworzenie większej liczby połączeń nerwowych niż dziecko żyjące w środowisku ograniczającym doświadczenia. W przypadku dziecka, którego rozwój jest zakłócony z powodu różnych czynników endogennych i egzogennych, należy tak planować działania wspierająco-stymulujące, aby były one spersonalizowane, czyli zostały dobrane do potrzeb rozwojowych dziecka w najbardziej odpowiedni sposób. Takie działania podejmują terapeuci/specjaliści/lekarze. Ich celem jest zahamowanie rozwoju wielu zaburzeń oraz zapobieganie pogłębieniu się trudności rozwojowych.
W XXI wieku opieka nad dzieckiem zmienia swe oblicze. Wczesna interwencja czy wczesne wspomaganie rozwoju dzieci, które na pewnym etapie swojego życia doświadczają niekorzystnych oddziaływań, patogennych czynników, pomaga stymulować ich rozwój psychoruchowy, dążąc do ujawniania potencjalnych zdolności w odpowiednio ku temu stworzonych warunkach.
Istnieją możliwości wsparcia dziecka niepełnosprawnego i jego rodziny.
Należy z nich korzystać, aby jak najszybciej wykryć trudności rozwojowe i aby dziecko uzyskało możliwie najlepszy dla niego rozwój w sferze ruchowej, intelektualnej, emocjonalnej i społecznej.
Bibliografia:
Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka, pod redakcją naukową Beaty Cytowskiej i Barbary Winczury, Kraków 2016
Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6. roku życia, Jagoda Cieszyńska , Marta Korendo , Kraków 2018
https://rwi.psoni.org.pl/
https://www.wychowaniewprzedszkolu.com.pl/artykul/znaczenie-wczesnej-interwencji-dla-rozwoju-dzieci-z-niepelnosprawnoscia
https://www.komlogo.pl/index.php/encyklopedia/140-w/1651-wczesna-interwencja-i-wspomaganie-rozwoju-malego-dziecka
https://diagnozadzieci.pl/2018/01/29/co-to-jest-wczesna-interwencja/
https://www.edziecko.pl/pierwszy_rok/7,79404,24393227,osrodek-wczesnej-interwencji-czym-sie-zajmuje-kogo-leczy.html
http://www.edukator.org.pl/2008/wspomaganie/wspomaganie.html
http://www.zespoldowna.info/roznica-wczesna-interwencja-a-wczesne-wspomaganie.html
https://pedagogika-specjalna.edu.pl/wczesne-wspomaganie/wczesna-interwencja/
https://zwierciadlo.pl/parenting/rozwoj-mozgu-dziecka-w-pierwszych-latach-zycia
9,958 Liczba odwiedzin, 2 Dzisiaj