1. Okres melodii (0-1)

A. 0-3 miesiące. Dziecko nie rozumie mowy, reaguje na dźwięk i dotyk. Posługuje się krzykiem, płaczem. Około 2-3 miesiąca występuje głużenie , wrodzony odruch nieświadomy, którego celem jest usprawnienie narządów artykulacyjnych. Etapowi głużenia odpowiada w rozwoju ruchowym unoszenie główki.

B. 3-6 miesięcy. Niemowlę nie rozumie mowy, porozumiewa się za pomocą krzyku- uczucie nieprzyjemne, uśmiech (śmiech) – reakcja na uczucia przyjemne. Między 5 a 6 miesiącem dziecko gaworzy, czyli wymawia sylaby typu : ma-ma, ta-ta, ba-ba, la-la. Gaworzenie to trening słuchu. Odpowiada mu umiejętność siadania.

C. 6-9 miesięcy. Obserwujemy reakcję na swoje imię poprzez odwrócenie głowy, reakcję na melodię mowy. Dziecko porozumiewa się gestem, mimiką i krzykiem. Powtarza dźwięki wydawane przez otoczenie, naśladuje dźwięki mowy. Realizuje samogłoski: a, e, i oraz spółgłoski: m, b, n, t, d czasami j. W tym czasie dziecko przemieszcza się raczkując.

D. 9-12 miesięcy. Dziecko reaguje na znane dźwięki, rozumie i wykonuje niektóre gesty np.: pa-pa. Około 9 miesiąca występuje echolalia, czyli naśladowanie sylab i słów własnych oraz wypowiadanych przez dorosłych. W 12 miesiącu życia pojawiają się pierwsze słowa: mama, baba, tata, które dziecko powtarza ze zrozumieniem. W tym czasie wykształcają się wzorce słuchowe sylab i prostych wyrazów, zazwyczaj rzeczowników powstałychz połączenia sylab. Kiedy dziecko zaczyna wypowiadać pierwsze słowa wówczas w rozwoju ruchowym przyjmuje postawę stojącą.

2. Okres wyrazu (1-2 lat)

Dziecko rozumie coraz więcej słów, rozpoznaje i nazywa niektóre obrazki. Wykonuje najprostsze polecenia np.: daj buzi. Posługuje się około 10 wyrazami, które pod względem dźwiękowym są zniekształcane. Realizuje samogłoski ustne : a, e, o, i, u, y, oraz spółgłoski: t, d, n, si, zi, ci, dź, k, ki, g, gi, ni,, z. Pozostałe głoski są za trudne i dziecko używa substytutu w postaci łatwiejszych do wypowiedzenia głosek. Upraszcza sobie grupy spółgłoskowe w wyrazach. Wymawia pierwszą lub ostatnią sylabę wyrazu. W tym czasie wykształcają się wzorce słuchowe wyrazów i zwiększa się zasób słów (słownik).

3. Okres zdania (2-3 lata)

W tym czasie dziecko przyswaja najwięcej słów (1000-1800 słów). Rozumie większość z tego co się do niego mówi. Potrafi nazwać jeden kolor. Zna proste wierszyki. Samodzielnie prowadzi proste rozmowy. Zna swoje imię i nazwisko. Rozróżnia przeciwieństwa np.: chodź-stój, nie ma –jest. Wykonuje bardziej złożone instrukcjenp.: weź misia i chodź do mamy. Wskazuje części ciała. Widoczny jest znaczny postępw realizacji głosek, pojawiają się spółgłoski s, z, c, dz. Dziecko upraszcza grupy spółgłosek na początku, w środku wyrazu oraz opuszcza końcówki, a nawet całe grupy. Mowa sprawia wrażenie zmiękczonej, pieszczotliwej. Rozwija się słuch fonematyczny – dziecko wie jak głoski i słowa powinny brzmieć, ale samo nie potrafi ich prawidłowo wypowiedzieć. Wypowiedź dziecka staję bogatsza, oprócz rzeczowników w mianowniku pojawiają się czasowniki w formie bezokolicznika, przymiotniki i spójniki. Trzyletnie dziecko zaczyna posługiwać się zdaniami złożonymi. Używa zdań pytającychi rozkazujących. Przyswaja zasady gramatyki ale popełnia jeszcze błędy.

4. Okres swoistej mowy dziecięcej (3-7 lat)

A. Czwarty rok życia.

Czterolatek rozumie i wykonuje trudniejsze polecenia. Mowa powinna być całkowicie zrozumiała. Głoski s, z, c, dz winny być już dobrze utrwalone i nie powinny być zmiękczane. Dziecko powinno umieć opowiedzieć bajkę.

B. Piąty rok życia.

To kolejny rok doskonalenia mowy, zarówno rozumienia jak i wymowy. Od pięciolatka możemy wymagać poprawnej wymowy głosek szeregu szumiącego: sz,ż,cz,dż oraz głoski r. Dziecko powinno wypowiadać się poprawnie pod względem gramatycznym, a wypowiedź winna się składać od 5 do 6 wyrazów. Piąty rok życia obfituje w mnogość pytań zadawanych dorosłym.

C. Szósty rok życia.

Charakterystyczne cechy tego okresu to:

– dobre rozumienie mowy,

– posługiwanie się przyimkami,

– pełna poprawność w realizacji głosek zarówno w izolacji, jak i w mowie swobodnej,

– zadawanie pytań o znaczenie słów,

– powiększanie zasobu słownictwa,

– różnicowanie głosek opozycyjnych,

– prawidłowa analiza i synteza wyrazów,

– używanie poprawnych form gramatycznych.

D. Siódmy rok życia.

Siódmy rok życia w porównaniu z szóstym wyróżnia powiększanie zasobu słownictwa i dobrze opanowana technika mówienia.

Pamiętajmy o tym, aby nie porównywać dzieci między sobą. Każde dziecko rozwija się indywidualnie i w swoim własnym tempie. Należy jednak obserwować nasze dzieci i móc zareagować kiedy zauważymy coś niepokojącego.

Jeśli dostrzeżemy odstępstwa dłuższe, powyżej 6 miesięcy od normy rozwojowej wówczas powinno nas to skłonić do szukania porady u logopedy.

Na co powinniśmy być wyczuleni?

Czerwone flagi, czyli objawy wskazujące na nieprawidłowości w rozwoju mowy.

W okresie melodii (0-1):

– brak płaczu lub przeraźliwy krzyk;

– brak spontanicznych ruchów;

– brak ruchów gałek ocznych;

– ruchy bardzo szybkie o dużej amplitudzie;

– dziecko nie uśmiecha się;

– nie głuży,

– nie gaworzy;

– nie reaguje na dźwięki;

– brak naśladownictwa sylab.

W okresie wyrazu (1-2):

– brak pierwszych słów;

– nie posługuje się komunikacją bezsłowną ( gest, mimika);

– nie wykazuje rozumienia słów;

– nie reaguje na mimikę.

W okresie zdania (2-3):

– nie wymawia samogłosek;

– po ukończeniu 2 lat nie buduje prostych zdań;

– nie zadaje pytań;

– głoski s, z, c, dz, t, d, n, realizuje międzyzębowo.

W okresie swoistej mowy dziecięcej (3-7):

A. czterolatek:

– głoski s, z, c, dz, zmiękcza;

– mowa jest niezrozumiała dla otoczenia;

– głoski k, g realizuje jak t, lub d;

– nie lubi uczyć się wierszyków.

B. pięciolatek:

– ubogie słownictwo,

– jąkanie.

C. sześciolatek:

– nie wymawia głoski r;

– nieprawidłowo wymawia głoski sz, ż, cz, dż;

– brak wyrazistości artykulacji.

D. siedmiolatek:

– brak wyrazistości artykulacji.

 

Nie bądźmy obojętni na wady i zaburzenia mowy, bowiem mowa jest podstawową formą komunikacji.

Bądźmy mądrymi przewodnikami, którzy udzielą dziecku życzliwego wsparcia i wiary w swoje możliwości.

Korzystajmy z porad logopedy.

Zachęcam i zapraszam,

logopeda, surdologopeda, oligofrenopedagog, pedagog zdrowia, terapeuta SI

Aleksandra Szymczuk-Szuma,

pracownik Powiatowej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Będzinie.

 

Opracowano na podstawie:

I. I. Michalak-Widera, K. Węsierska, Aby nasze dzieci mówiły pięknie, Katowice.

II. L. Kaczmarek, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1966.

III. I. Styczek, Logopedia, Warszawa 1979.

IV. G. Demel, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa 1978.

V. A. Belowska, H. Walaszczyk, Plakat- Etapy Rozwoju Mowy Dziecka.

VI. I. Michalak-Widera, K. Węsierska, Plakat- Kamienie milowe rozwoju mowy dziecka od 0 do 6 roku życia.

VII. B. Bednarska, H. Liwo, K. Wasila, Kiedy świat staje się przygodą, Gdańsk 2012.