1. Wstęp – pojęcie dyskalkulii rozwojowej (definicja).
Dyskalkulia rozwojowa jest strukturalnym zaburzeniem zdolności matematycznych, mających swe źródło w genetycznych lub wrodzonych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim, anatomiczno – fizjologicznym podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem; jest zaburzeniem występującym bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych (Definicja wg Košč 'a).
Pojęcie to odnosi się do uczniów, których wiek matematyczny jest wyraźnie niższy od ich wieku rozwoju umysłowego.
Rodzaje dyskalkulii rozwojowej:
a). werbalna – zaburzenie umiejętności słownego wyrażania pojęć i zależności matematycznych, takich jak oznaczanie ilości i kolejności przedmiotów, nazywanie cyfr, liczebników, symboli; działań i dokonań matematycznych.
b). praktognostyczna (wykonawcza) – zaburzenie matematycznych manipulacji konkretnymi czy narysowanymi przedmiotami (np. patyczkami) tj. liczenie, pojedyncze dodawanie czy porównywanie wielkości i ilości: (duże trudności lub brak umiejętności porównania przedmiotów typu grubszy, cieńszy, taki sam).
c). leksykalna – nieumiejętność nazwania symboli matematycznych (cyfr, liczb i znaków) w zależności od przypadku np. nie umie czytać liczb wielocyfrowych (szczególnie gdy mają zero w środku), ułamków, kwadratów i pierwiastków, liczb dziesiętnych np. zamienia liczby podobne wyglądem 3 i 8 , 6 i 9 albo odczytuje w odwrotnym kierunku liczby dwucyfrowe 12 i 21.
d).graficzna – niezdolność zapisywania symboli matematycznych, współwystępuje z dysgrafią i z dysleksją liter np. pomijanie zer: zapis 273 zamiast 20730
e).ideognostyczna (pojęciowo-wykonawcza) – niezdolność rozumienia pojęć i zależności matematycznych oraz wykonywania obliczeń w pamięci.
f).operacyjna – zaburzona jest zdolność wykonywania operacji matematycznych. Typowe problemy to: wykonywanie dodawania zamiast mnożenia, odejmowania zamiast dzielenia czy zastępowanie bardziej skomplikowanych operacji prostszymi np. 3 • 7 = 7+7+7 = 21. Typowym jest też preferowanie pisemnego wykonywania obliczeń lub liczenie na palcach.
2. Dyskalkulia rozwojowa a inne zaburzenia zdolności matematycznych.
Jako zdolności matematyczne należy rozumieć dyspozycje, które stanowią warunek pomyślnego uczenia się i uzyskiwania osiągnięć w matematyce. Musi być ona odróżniania od innych zaburzeń, np.:
– dyskalkulii pourazowej (dotyczy głównie osób dorosłych)
– astenokalkulii (uwarunkowana jest ona niską stymulacją środowiska rodzinnego, wysoką absencją na lekcjach matematyki itp.)
– hypokalkulii (u dziecka występują hipotetyczne uwarunkowania organiczne, a poziom intelektualny i zdolności matematyczne są poniżej przeciętnej)
– oligokalkulii (niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim)
– akalkulii (utrata zdolności spowodowana nagłym uszkodzeniem mózgu np. atak neurobiologiczny)
– parakalkulii (zaburzenia zdolności matematycznych w zawiązku z chorobą psychiczną)
– kalkuliastenii (opóźnienia w opanowaniu wiadomości przy normalnym poziomie zdolności intelektualnych i matematycznych).
3. Objawy specyficznych trudności w uczeniu się matematyki na poszczególnych etapach edukacyjnych.
Trudne jest określenie jednolitych objawów dla wszystkich dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki dlatego, że dotyczą one różnych sfer w zależności od funkcji, które są obniżone.
Najbardziej charakterystyczne trudności:
– duże trudności w dokonywaniu obliczeń rachunkowych, w szczególności gdy zawierają liczby większe, niewymierne,
– liczne usterki rachunkowe, „zatrzymywanie się” nawet przy takich działaniach jak 6+2, 2 • 4, mylenie działań arytmetycznych,
– przechodzenie od liczenia pamięci do obliczeń pisemnych, nawet do rysowania i zliczania kresek, nawet gdy dotyczyły obliczeń w zakresie 10, ale równie dobrze i 50,
-trudności z zapamiętywaniem i przekształcaniem wzorów,
– bardzo duże trudności lub wręcz niemożliwe do wykonania są zadania złożone, które wymagają rozwiązywania etapami np. od końca albo zadania „banalnego, łatwego”,
– podawanie wyniku rozwiązania (przy prostych danych) ale brak umiejętności ujmowania zadania w formułę matematyczną,
– zaburzenie poczucia czasu, nieumiejętność określenia czasu, brak poczucia czasu,
– często znajomość sposobu wykonania, algorytmu danej czynności ale wykonanie błędne,
– dobrze korzystają ze wskazówek, ale szybko zapominają przyswojone umiejętności.
Do innych trudności należy zaliczyć problemy z:
– zapamiętaniem cyfr,
– rozróżnianiem cyfr,
– opanowaniem tabliczki mnożenia,
– porządkowaniem liczb w kolejności malejącej i rosnącej,
– rozróżnianiem i grupowaniem przedmiotów (często uczeń liczy je pojedynczo),
– rozumieniem symboli matematycznych i schematów graficznych (uczeń posługuje się konkretami),
– liczeniem na palcach i w pamięci,
– dobraniem działania do zadania z treścią,
– pamiętaniem operacji potrzebnych do rozwiązania zadania z treścią,
– posługiwaniem się pojęciami matematycznymi,
– identyfikowaniem liczb z pisemnymi symbolami, np. uczeń dobrze liczy, a nie potrafi odczytać liczb,
– nauką geometrii (mylenie stron i kierunków, pomijanie elementów figur geometrycznych, błędy lokalizacyjne, trudności w umiejscowieniu znaków i figur w przestrzeni i rozwiązywaniu zadań geometrycznych),
– wyobrażeniem sobie treści zadań tekstowych,
– odczytaniem i zrozumieniu symboli (takich jak plus, minus, znak równości).
4. Pomoc uczniowi z dyskalkulią
Udzielając pomocy dziecku z dyskalkulią należy pamiętać, by:
– wzmacniać poczucie jego własnej wartości oraz zaufania do siebie, opierać kontakt z dzieckiem na tym, co już potrafi i wykonuje dobrze, szukać dla niego takich pól działania (także poza matematyką), na których miałoby szansę osiągnąć sukces;
– w codziennych potyczkach z dyskalkulią dziecka w domu i w szkole – bawić się matematyką, stosując najróżniejsze zabawy rozwijające wyobraźnię matematyczną.
W szkolnej pracy z uczniem z dyskalkulią każdy nauczyciel może:
– odpytywać częściej, ale z mniejszej partii materiału,
– wydłużać czas przewidziany na wykonywanie zadań związanych z czytaniem,
pisaniem i liczeniem na klasówkach, sprawdzianach i egzaminach,
– poprosić o wyjaśnienie wszystkich wątpliwości w nieczytelnej pracy ucznia,
– zezwalać na wykonywanie obliczeń wybranym przez ucznia sposobem,
– pomagać w odczytywaniu dłuższych poleceń, upewniać się, czy uczeń dobrze je
zrozumiał, ewentualne udzielać dodatkowych objaśnień, przedstawiać zadanie
poprzez graficzne zobrazowanie jego treści.
Literatura:
1. E. Gruszczyk- Kolczyńska, „ Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki”
2. Urszula Oszwa, „Zaburzenia rozwoju umiejętności arytmetycznych”,
3. A. Walerzak- Więckowska, „Diagnoza funkcjonalna specyficznych trudności w uczeniu się matematyki”,
4. L. Kosc „Psychologia i patopsychologia zdolności matematycznych”,
5. Materiały szkoleniowe i konferencyjne
opracowała: Sylwia Górska
3,230 Liczba odwiedzin, 5 Dzisiaj